Wikipedia Quận Gò Vấp

Quận Gò Vấp là một quận nội thành thuộc Thành phố Hồ Chí Minh. Từ những năm 80, quận Gò Vấp được xem là một quận có tốc độ đô thị hóa cao của Thành phố Hồ Chí Minh và đã có thời điểm không kiểm soát được^{[cần dẫn nguồn]}. So với quận khác, Gò Vấp còn có quỹ đất lớn.

Quá trình đô thị hóa quá nhanh đã làm cho Gò Vấp trở thành một trong ba quận có tốc độ tăng dân số cơ học cao nhất thành phố. Cụ thể, năm 1976 Gò Vấp có 144 ngàn dân thì năm 1995 đã có 223 ngàn người, năm 2000 là 231 ngàn, năm 2003 là 413 ngàn và năm 2004 là 455 ngàn người. Tính từ năm 1980 đến năm 2003, dân số của Gò Vấp tăng 2,87 lần, trung bình tăng mỗi năm 13,66%. Theo thống kê vào năm 2011 của Cục Thống kê Thành phố Hồ Chí Minh, dân số quận Gò Vấp là 561.068 người.

Tên gọi

Cây Vắp hay Vấp, tên khoa học Mesua ferrea

Gò Vấp còn được gọi Gò Vắp và theo một số nhà nghiên cứu thì đây mới là tên gốc, tên hiện nay (Gò Vấp) là do đọc trại ra.

Có thuyết cho rằng nguồn gốc của tên Gò Vấp là do trước đây nơi này là một ngọn đồi trồng cây Vấp(cây này còn có tên khác trong tiếng Chăm là Krai, tên tiếng Việt là vấp hoặc vắp, lùn).^[2]

Một vài nguồn tin khác cho rằng,Khu vực đất thuộc quận Gò Vấp cao hơn so với các vùng khác.Đây được gọi là gò đất.Do khu vực này là gò đất cao,cho nên dễ bị vấp té.Gò là vùng gò đất cao,gồ ghề,vấp là dễ vấp té,kết hợp lại ta có tên Gò Vấp.Gò Vấp cũng được số ít gọi là Gò Té.Tuy nhiên thì đây chỉ là giả thiết của một số người lớn tuổi và một số người khác.Hiện chưa có nguồn thông tin chính xác về tên gọi này,đây chỉ là giả thiết của một vài người dân Gò Vấp

Địa lý

Quận Gò Vấp nằm ở phía Bắc và Tây Bắc Thành phố Hồ Chí Minh, Bắc giáp quận 12, nam giáp quận Phú Nhuận, Tây giáp quận 12 và quận Tân Bình, Đông giáp quận Bình Thạnh.

Tổng diện tích mặt đất tự nhiên 19,74 km² (số liệu năm 2011).

Nhân khẩu

Dân số 561.068 người, mật độ dân số 28.423 người/km² (số liệu năm 2011, nguồn: Cục Thống kê thành phố Hồ Chí Minh). Có 8 dân tộc sống ở Gò Vấp, đa số là người Kinh, gần 98%; người Hoa hơn 1,8%. Các dân tộc khác chỉ chiếm khoảng 0,2%.

Hành chính

Quận Gò Vấp gồm 16 phường (Không có phường 2): 1, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17.

Trong đó, phường 10 là trung tâm của quận.

Lịch sử

Thời phong kiến

Gò Vấp đã được khai phá từ những ngày đầu khi lưu dân Việt đi mở đất từ cuối thế kỷ XVI đầu thế kỷ XVII. Năm 1698, khi Lễ Thành Hầu Nguyễn Hữu Cảnh thừa lệnh Chúa Nguyễn Phúc Chu kinh lý miền Nam, xác lập chủ quyền cương thổ của Việt Nam ở vùng đất mới thì đất Gò Vấp đã có tên trong sổ bộ, thôn, xã thuộc huyện Tân Bình, Phủ Gia Định. Gò Vấp cách trung tâm Bến Nghé xưa (quận 1 bây giờ) khoảng 1 km về phía Tây Bắc, lại nằm trên vùng đất "Gò" cao (hơn 11m so với mặt biển) có nước ngọt của sông Bến Cát - phụ lưu của sông Sài Gòn - thuận lợi canh tác và sinh hoạt, vì thế lưu dân chọn lập làng, dựng ấp, tạo dựng quê hương mới.

Theo Gia Định Thành thông chí của Trịnh Hoài Đức thì vào triều Gia Long, năm 1818, vùng đất mang tên Gò Vấp rộng lớn nằm trong địa phận các tổng Bình Trị và Dương Hòa thuộc huyện Bình Dương. Năm 1836, khi Nhà Nguyễn đạc điền và lập bạ cho toàn bộ lục tỉnh Nam Kỳ thì vùng đất Gò Vấp thuộc tổng Bình Trị Hạ, huyện Bình Dương, phủ Tân Bình, tỉnh Gia Định.

Thời Pháp thuộc

Sau khi chiếm Nam Kỳ làm thuộc địa, thực dân Pháp đẩy mạnh quá trình đô thị hóa vùng Bến Nghé – Sài Gòn, năm 1894, mở rộng thành phố lên phía Bắc lấy rạch Thị Nghè vàđường Thuận Kiều (đường Cách Mạng Tháng Tám ngày nay) làm giới. Huyện Bình Dương của tỉnh Gia Định ở phía Bắc và tỉnh Chợ Lớn ở phía Nam trở thành các khu ngoại ô của thành phố Sài Gòn.

Tỉnh Gia Định từ ngày 1 tháng 1 năm 1911 chia thành 4 quận: Hóc Môn, Thủ Đức, Gò Vấp và Nhà Bè. Vào năm 1917, quận Gò Vấp gồm 3 tổng: Dương Hòa Thượng, Bình Trị Hạ, Bình Trị Thượng với 37 làng trực thuộc.

Từ năm 1940 đến năm 1953 nhiều làng được sáp nhập, còn lại 24 làng, bao gồm cả vùng đất của quận Bình Thạnh, quận Phú Nhuận, quận Tân Bình, quận 12 và một phần củahuyện Bình Chánh và huyện Củ Chi ngày nay. Vào thời gian này làng Tân Sơn Nhứt (ngày nay gọi là Tân Sơn Nhất) không còn sau khi thực dân Pháp đuổi dân chiếm đất để xây dựng sân bay Tân Sơn Nhứt.

Ngày 11 tháng 5 năm 1944, Toàn quyền Đông Dương ký nghị định tách 17 làng và một số vùng (nằm kế cận Khu Sài Gòn - Chợ Lớn) của tỉnh Gia Định để lập tỉnh Tân Bình. Lúc này, vùng đất quận Gò Vấp bao gồm toàn bộ tổng Dương Hòa Thượng (có bảy làng: Bình Hưng Hòa, Phú Nhuận, Tân Sơn Nhì, Tân Sơn Hoà, Tân Hòa, Vĩnh Lộc và Phú Thọ Hoà), năm làng (Hanh Thông Xã, Hanh Thông Tây, Bình Hòa Xã, Thạnh Mỹ Tây và An Hội) thuộc tổng Bình Trị Thượng được giao cho tỉnh Tân Bình quản lý. Tỉnh Tân Bình khi đó có duy nhất một quận là quận Châu Thành (lập ngày 19 tháng 9 năm 1944).

Ngày 25 tháng 10 năm 1944, hai làng An Hội và Hanh Thông Tây sáp nhập, lập thành làng Thông Tây Hội. Tỉnh Tân Bình tồn tại đến tháng 8 năm 1945 thì giải thể. Các làng trên đều trở lại thuộc quận Gò Vấp, tỉnh Gia Định.

Thời Việt Nam Cộng hòa

Năm 1955, quận Gò Vấp có 15 làng:

• Tổng Bình Trị Thượng có 08 làng: An Nhơn Xã, An Phú Đông, Bình Hòa Xã, Thạnh Lộc Thôn, Hanh Thông Xã, Thạnh Mỹ Tây, Thông Tây Hội và Quới Xuân;
• Tổng Dương Hòa Thượng có 07 làng: Bình Hưng Hòa, Phú Nhuận, Phú Thọ Hòa, Tân Hòa, Tân Sơn Hòa, Tân Sơn Nhì và Vĩnh Lộc.

Sau năm 1956, các làng gọi là xã. Quận lỵ Gò Vấp đặt tại xã Hạnh Thông Xã. Ngoài ra, trong giai đoạn 1956-1975 tỉnh lỵ Gia Định cũng nằm trong địa bàn xã Bình Hòa thuộc quận Gò Vấp.

Ngày 29 tháng 4 năm 1957, chính phủ Việt Nam Cộng hòa ban hành Nghị định 138-BNV/HC/NĐ ấn định địa giới tỉnh Gia Định gồm 6 quận (10 tổng, 61 xã), trong đó tăng thêm 2 quận là Bình Chánh và Tân Bình. Quận Tân Bình được thành lập trên cơ sở cắt tổng Dương Hòa Thượng (gồm bảy xã: Bình Hưng Hòa, Phú Nhuận, Phú Thọ Hòa, Tân Hòa, Tân Sơn Hòa, Tân Sơn Nhì và Vĩnh Lộc) ra khỏi quận Gò Vấp.

Năm 1957, quận Gò Vấp chỉ còn lại một tổng là Bình Trị Thượng với 08 xã trực thuộc: An Nhơn, An Phú Đông, Bình Hòa, Thạnh Lộc, Hạnh Thông, Thạnh Mỹ Tây, Thông Tây Hội và Quới Xuân.

Năm 1960, sáp nhập xã Quới Xuân vào xã Thạnh Lộc Thôn, quận Gò Vấp còn 07 xã. Từ năm 1962 chính quyền Việt Nam Cộng hòa bỏ dần, đến năm 1965 bỏ hẳn cấp hành chính tổng, các xã trực tiếp thuộc quận. Cho đến ngày 29 tháng 4 năm 1975, quận Gò Vấp có 07 xã trực thuộc: An Nhơn, An Phú Đông, Bình Hòa, Thạnh Lộc, Hạnh Thông, Thạnh Mỹ Tây, Thông Tây Hội.

Sau năm 1975

Sau khi Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa Miền Nam Việt Nam tiếp quản Đô thành Sài Gòn và các vùng lân cận vào ngày 30 tháng 4 năm 1975, ngày 3 tháng 5 năm1975 thành phố Sài Gòn - Gia Định được thành lập. Theo nghị quyết ngày 9 tháng 5 năm 1975 của Ban Chấp hành Đảng bộ Đảng Lao động Việt Nam thành phố Sài Gòn - Gia Định, quận Gò Vấp cũ bị giải thể. Các xã An Phú Đông và Thạnh Lộc được giao cho huyện Hóc Môn quản lý. Địa bàn 05 xã còn lại được chia thành 04 quận mới trực thuộc thành phố Sài Gòn - Gia Định trên cơ sở nâng cấp các xã cũ: quận Bình Hòa (xã Bình Hòa Xã cũ), quận Thạnh Mỹ Tây (xã Thạnh Mỹ Tây cũ), quận Thông Tây Hội (bao gồm xã Thông Tây Hội và xã An Nhơn cũ), quận Hạnh Thông (xã Hạnh Thông cũ).

Ngày 20 tháng 5 năm 1976, tổ chức hành chánh thành phố Sài Gòn - Gia Định được sắp xếp lần hai (theo quyết định số 301/UB ngày 20 tháng 5 năm 1976 của Ủy ban Nhân dân Cách mạng thành phố Sài Gòn - Gia Định). Theo đó, giải thể các quận Bình Hòa, Thạnh Mỹ Tây, Thông Tây Hội và Hạnh Thông trước đó để thành lập quận Bình Thạnh và quận Gò Vấp:

• Thành lập quận Bình Thạnh trên cơ sở sáp nhập quận Bình Hòa và quận Thạnh Mỹ Tây cũ.
• Tái lập quận Gò Vấp trên cơ sở sáp nhập quận Thông Tây Hội và quận Hạnh Thông cũ.

Ngoài ra, các phường cũ đều giải thể, lập các phường mới có diện tích, dân số nhỏ hơn và mang tên số. Quận Gò Vấp có 17 phường, đánh số từ 1 đến 17.

Ngày 2 tháng 7 năm 1976, Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam khoá VI, kỳ họp thứ 1 chính thức đổi tên thành phố Sài Gòn - Gia Định thành Thành phố Hồ Chí Minh. Quận Gò Vấp trở thành quận trực thuộc Thành phố Hồ Chí Minh.

Ngày 11 tháng 7 năm 1983, theo Quyết định số 70-HĐBT^[3] của Hội đồng Bộ trưởng, quận Gò Vấp giải thể năm phường: 2, 6, 8, 9 và 14; địa bàn các phường giải thể nhập vào các phường kế cận. Số lượng phường trực thuộc quận còn 12:

1.Giải thể phường 2 để sáp nhập vào phường 1.

2.Giải thể phường 6 để sáp nhập vào phường 5.

3.Giải thể các phường 8 và 9 để sáp nhập và điều chỉnh vào các phường 3, 4, 7, 10.

4.Giải thể phường 14 để sáp nhập vào phường 13 và phường 16.

Đến năm 2006 quận Gò Vấp có 12 phường. Theo Nghị định số 143/2006/NĐ-CP^[4] của Chính phủ ngày 23 tháng 11 năm 2006, quận Gò Vấp được điều chỉnh địa giới và có 16 phường, giữ ổn định cho đến nay:

1. Điều chỉnh 0,74 ha diện tích tự nhiên của phường 15 thuộc quận Tân Bình về phường 12 thuộc quận Gò Vấp quản lý.

2. Thành lập phường 14 thuộc quận Gò Vấp trên cơ sở điều chỉnh 209,52 ha diện tích tự nhiên và 28.313 nhân khẩu của phường 12.

3. Thành lập phường 8 thuộc quận Gò Vấp trên cơ sở điều chỉnh 50,42 ha diện tích tự nhiên và 14.694 nhân khẩu của phường 12; 66,34 ha diện tích tự nhiên và 10.307 nhân khẩu của phường 11.

4. Thành lập phường 9 thuộc quận Gò Vấp trên cơ sở điều chỉnh 55,40 ha diện tích tự nhiên và 17.012 nhân khẩu của phường 12; 28,44 ha diện tích tự nhiên và 5.860 nhân khẩu của phường 11.

5. Thành lập phường 6 thuộc quận Gò Vấp trên cơ sở điều chỉnh 164,75 ha diện tích tự nhiên và 22.428 nhân khẩu của phường 17.

Quận Gò Vấp có 1.975,85 ha diện tích tự nhiên và 491.122 nhân khẩu, có 16 đơn vị hành chính trực thuộc bao gồm các phường: 1, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16 và 17.

Thông tin quy hoạch

Dân cư khu trung tâm: Trung tâm hành chánh quận được bố trí tại số 19 đường Quang Trung. Trung tâm văn hóa quận tại khu vựa đường Lý Tự Trọng và nghĩa địa Thánh Minh (đã giải tỏa), gồm các công trình: trường mầm non, trường trung học cơ sở, trung tâm sinh hoạt thanh thiếu niên, các Hội Cựu chiến binh, Phụ nữ…

Công nghiệp: xây dựng 3 cụm công nghiệp tập trung tại các phường 5, 11 và 12. Các xí nghiệp nhỏ, tiểu thủ công nghiệp gia đình không gây ô nhiễm vẫn tồn tại và phát triển xen cài trong khu dân cư.

Khu dân cư: được phân chia thành 3 khu: Khu 1: 174.000 người, khu 2: 144.000 người, khu 3: 92.000 người.

Công viên cây xanh - thể dục thể thao: cải tạo công viên Gia Định; xây khu du lịch phường 17; Công viên văn hóa ấp Doi phường 15; làng hoa phường 11; trung tâm thể dục thể thao quận được bố trí tại sân vận động Đạt Đức.

Giao thông: phần lớn các tuyến đường hiện hữu và dự phòng không thay đổi. Riêng tuyến vành đai trong lộ giới 60m được nắn tuyến mới theo hướng quy hoạch của thành phố, không đi qua Quân y viện 175.

Nhà ở: xây dựng mới một số cụm nhà ở tại các phường 3, 5, 11, 12, 15, 17 mỗi phường từ 1 đến 4 cụm nhà.

Giáo dục: xây trường mầm non quận, trường trung học cơ sở tại phường 16, trường phổ thông trung học tại phường 5. Cải tạo nâng cấp các trường dạy nghề hiện tại. Xây dựng cơ sở 3 Đại học Văn Lang tại phường 5.

Y tế: cải tạo và mở rộng Trung tâm y tế quận ở phường 15, các trạm y tế tại 12 phường trong quận.

Văn hóa, thông tin: cải tạo nâng cấp nhà văn hóa Trung tâm tại phường 7, xây dựng trung tâm sinh hoạt thanh thiếu niên tại phường 16.

Gò Vấp

Trung tâm Văn hóa quận Gò Vấp

Thương mại - dịch vụ: xây dựng trung tâm thương mại ngã 6 Gò Vấp và khu trung tâm thương mại Hạnh Thông Tây.

Công viên cây xanh - Thể dục thể thao: xây dựng làng hoa Gò Vấp ở phường 11, cụm cây xanh tập trung tại ấp Doi Phường 15; cải tạo công viên Gia Định; xây dựng khu du lịch tại phường 17, Trung tâm thể dục thể thao quận tại phường 16 (khu sân bóng Đạt Đức).

Giao thông: nâng cấp, mở rộng các tuyến đường chính hiện hữu. Cải tạo và xây dựng mới các tuyến đường dự phòng: đường vành đai trong, đường Nguyễn Phúc Chu (26 tháng 3), đường vành đai sân bay (phường12), đường ven rạch Bến Cát – Vàm Thuật. Xây dựng các nút giao thông: ngã 6, Nguyễn Kiệm - Nguyễn Thái Sơn – vành đai trong; ngã 5 Nguyễn Oanh - Nguyễn Văn Lượng – Lê Hoàng Phái.

Cấp nước: xây dựng và đưa vào vận hành nhà máy nước ngầm tại phường 11.

San nền thoát nước mưa: khai thông các tuyến thoát nước trên đường hiện hữu để khắc phục tình trạng ngập úng. Xây dựng hệ thống cống thoát nước cho các khu dân cư mới hình thành. Xây dựng hệ thống đê bao, cống ngăn triều co khu vực ven rạch Vàm Thuật - Bến Cát.

Thoát nước bẩn, vệ sinh môi trường: xây dựng cống thoát nước bẩn theo rạch Tham Lương đoạn từ phường 15, Quận Tân Bình cho đến khu xử lý của Quận Gò Vấp.

Đầu tư: - Khu du lịch văn hóa phường 17 - Khu công viên - cây xanh ấp Doi phường 15 - Khu công nghiệp tập trung phường 12.